Nhà văn cũng có thể đề đạt Việt Nam qua bối cảnh nước ngoài, phản chiếu thế giới bên ngoài trong bối cảnh Việt Nam
Trên tinh thần nhận thức càng ngày càng sâu sắc, mang tính cách mệnh về văn hóa, văn chương - nghệ thuật đó, một lần nữa, bản sắc dân tộc và tính nhân loại, tính truyền thống và đương đại, một trong những vấn đề quan yếu nhất, có tính dẫn đường văn hóa nói chung, trong đó có văn học - nghệ thuật nói riêng, được đặt ra ở một tầm mức sâu sắc hơn, trực tiếp hơn trong Nghị quyết T. Trong thơ, những tìm tòi cực đoan, tâm trạng bế tắc, xa cách truyền thống thơ và ca của dân tộc có phần rõ nét hơn các môn nghệ thuật khác.
Miêu tả, phản chiếu, lý giải một cách chân xác những điều đó qua lăng kính chủ quan của nhà văn tức thị đã đồng thời đạt tới tính dân tộc và tính đương đại, hai phạm trù tuy hai mà một, tuy một mà hai trong tác phẩm của mình.
Những hạn chế đó dần được cởi bỏ từ khi Đảng lãnh đạo giang sơn bước vào công cuộc đổi mới toàn diện, quan niệm về vị trí, vai trò của văn hóa được khẳng định là nền móng ý thức của xã hội, vừa là đích vừa là động lực xúc tiến sự phát triển kinh tế - tầng lớp. Ư 5 khóa VIII. Những ý kiến khác nhau, nhiều khi đối chọi nhau chỉ được giải tỏa song hành với tư duy tầng lớp và sự phát triển của văn chương - nghệ thuật.
Chả hạn, khái niệm đại chúng nhiều khi được hiểu một cách cứng nhắc cho nên có một thời kì dài, nhiều sáng tác của chúng ta mang nặng tính hô hào, minh họa, thiếu sức thuyết phục. Ư 5 khóa VIII, nền văn chương - nghệ thuật của ta đã có bước tiến dài nhờ những chuyển biến đáng mừng trong tư duy của văn nghệ sĩ, qua đó đã có một bước tiến đáng kể trong hiểu và vận dụng tính hiện đại, tính dân tộc, một phạm trù tưởng quen mà còn rất lạ ở Việt Nam bây giờ.
Khi nhận thức được tính dân tộc là số phận và đời sống của đa số nhân dân, dân tộc đó trong thế giới hiện đại, cách cảm, cách nghĩ của dân tộc đó về thế giới bên trong và thế giới chung quanh, là những phẩm chất đặc thù đã được trui rèn, rèn giũa và được tái hiện trong cuộc sống bữa nay thì đồng thời ta cũng đã động chạm đến tính hiện đại và cách ứng xử của một dân tộc đối với cuộc sống hiện đại.
Trong văn xuôi, người ta thấy vắng bóng dần những nhân vật chính của thời đại, ngày một nhiều những nhân vật bế tắc, đơn chiếc, nổi loạn hay những con người nhỏ bé. Những liền anh, liền chị quan họ Bắc Ninh đi dự hội làng.
Như trên đã diễn đạt, chẳng thể ngay một lúc tìm được ngôn ngữ thống nhất về tính dân tộc, tính nhân loại, tính hiện đại và bản sắc văn hóa. Nhưng nói thế, không có tức là những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn của hai phạm trù dân tộc và hiện đại bấy lâu vẫn dẫm chân tại chỗ, ngược lại nó đã có bước tiến rất dài về nhận thức và không chỉ về nhận thức mà còn được trình diễn.
Tính dân tộc và tính hiện đại không hề xung đột, mâu thuẫn nhau. Ngay từ năm 1943, Đề cương văn hóa Việt Nam đã nêu định hướng của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam là: Khoa học - dân tộc - đại chúng.
Nghị quyết đã giúp chúng ta giải quyết được nhiều vấn đề như tính dân tộc và tính hiện đại là một thực thể văn hóa động, xoành xoạch đào thải và bồi đắp; quan hệ giữa hai phạm trù đó là sống động, biện chứng và luôn bổ sung cho nhau; tính dân tộc không chỉ là chứng chỉ của một cộng đồng trước nhân loại mà còn là một bộ phận cấu thành nhân loại, dân tộc không tách rời nhân loại và trái lại không có một nhân loại chung chung, tách khỏi dân tộc.
Bên cạnh những mặt thành quả, có những vấn đề đã và đang chệch hướng, xuống cấp. Nhưng Đề cương văn hóa Việt Nam chưa giải thích cụ thể từng khái niệm khoa học, dân tộc, đại chúng là thế nào. Trong điện ảnh, nhiều băn khoăn về sự cân đối giữa trong và ngoài, chất và lượng.
Quan điểm nêu trên đã thật sự cởi trói cho nhà văn trong cách nhìn và đề đạt thế giới bữa nay trong bối cảnh khôn cùng phức tạp của hội nhập quốc tế với sự ảnh hưởng của lối sống phương Tây, sở thích văn hóa phương Tây và rất nhiều những lý thuyết văn học - nghệ thuật phương Tây nhập cảng ào ạt vào Việt nam bình nhiều con đường. Ư 5 khóa VIII ra đời đã nêu rõ, văn học - nghệ thuật là lĩnh vực rất quan trọng, đặc biệt tinh tế của văn hóa, là nhu cầu cần yếu biểu thị khát vọng chân, thiện, mỹ của con người là một trong những động lực to lớn trực tiếp góp phần xây dựng nền móng tinh thần của xã hội và sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam.
Trong sân khấu, đó là bế tắc về duy trì nghệ thuật truyền thống trong cuộc sống đương đại.
Những tác giả, nhóm tác giả ở cả trong nước và ngoài nước, công khai từ khước truyền thống dân tộc, cổ súy những thị hiếu nhu cầu thấp hèn, làm hỏng ngôn ngữ Việt trong thơ ca chưa được lên án đúng mức và kịp thời. Nghị quyết cũng giải quyết triệt để vấn đề tính dân tộc và tính hiện đại, một vấn đề lý luận rất thiết yếu trong thời kỳ toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế hiện thời. Với định hướng xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, thắm thiết bản sắc dân tộc, các nhà văn cũng như nghệ sĩ nói chung tĩnh tâm, tự tín trong sáng tạo, hấp thụ có tuyển lựa tinh hoa văn hóa nhân loại, song song khai phá triệt để tinh hoa truyền thống để làm nên những tác phẩm mới hơn, có giá trị hơn.
Kết nạp những quan niệm sáng tác mới, thủ pháp miêu tả mới, kỹ thuật mới của bên ngoài thuần khiết tác của mình hoặc trái lại, nhào nặn, đổi mới truyền thống để phù hợp với sở thích bên ngoài, nhất là trong âm nhạc, điện ảnh, sân khấu, múa, kiến trúc.
Cũng với tư duy tiến bộ đó, nhà văn tự tin mở mang khuôn khổ sáng tác, hấp thụ nhiều đề tài trước đây ít hoặc gần như bị cấm đề cập như thế giới nội tâm của con người, những vấn đề tâm linh rồi cả tính dục, những vấn đề thuần túy do nhà văn mường tưởng, hư cấu nêu ra.
Nói như vậy không có tức là văn học - nghệ thuật Việt Nam không còn gì cần tiếp kiến trao đổi, đàm luận nữa.
Trong âm nhạc, đó là tình trạng coi nhẹ chất lượng nghệ thuật, thiên về chức năng tiêu khiển. Xây dựng một nền văn hóa của dân tộc, vì dân tộc, kết nạp có tuyển lựa tinh hoa văn hóa thế giới là đúng, nhưng chẻ ra từng khái niệm thế này bản sắc dân tộc, thế này tiếp thụ có chọn lựa.
# Thuần khiết tác, lý luận phê bình và trong cả dịch thuật ở một chừng đỗi nào đó. Đây là một quan điểm tiến bộ, khoa học, có tính dẫn đường cho nền văn hóa - văn nghệ dưới sự lãnh đạo của Đảng suốt 68 năm nay. Là những câu hỏi tuy không mới nhưng lại rất quan thiết tới thực tiễn sáng tác, sáng tạo văn chương - nghệ thuật.
Nghị quyết đã phản ánh một bước trưởng thành mới về tư duy của Đảng và Nhà nước ta về văn chương - nghệ thuật, tạo được một chuyển biến quan trọng trong thực tại lý luận và sáng tác văn học - nghệ thuật nước ta.
Dân tộc và hiện đại là hai vấn đề từng gây nhiều tranh luận trong văn học - nghệ thuật. Từ những lúng túng về nhận thức, đã có lúc chúng ta phần nào đi đến những sai trái về lý luận, cổ súy cho quan niệm "bình cũ, rượu mới", thực chất là tách nội dung ra khỏi hình thức, tách dân tộc ra khỏi đương đại, từ đó xếp tính dân tộc xuống hàng thứ hai một cách khiên cưỡng, siêu hình.
Trong quá trình đổi mới văn học - nghệ thuật, có những lĩnh vực như thơ ca còn có điều kiện đi xa hơn trong thể nghiệm, tuy không phải mọi thí điểm đều thành công. Vấn đề dân tộc cũng vậy. Chính trong bối cảnh này, quyết nghị T. Thì ngay đến hiện vẫn còn những quan điểm khác nhau.
PGS, TS VŨ DUY THÔNG. Thế nà tính dân tộc? Quan hệ của nó với tính nhân loại thế nào? Bản sắc dân tộc có mâu thuẫn gì với tính hiện đại không?.
No comments:
Post a Comment